عبارت SaaS مخفف Software as a Service به معنی “نرم‌افزار به عنوان یک خدمت” است. وقتی می‌گوییم SaaS application، منظور نرم‌افزاری است که روی سرورهای ابری (cloud) اجرا می‌شود و کاربران از طریق اینترنت به آن دسترسی دارند، معمولاً با استفاده از مرورگر، بدون اینکه نیاز باشد چیزی روی دستگاه خود نصب کنند.
ویژگی‌های اصلی SaaS:
- نصب و نگهداری نرم‌افزار بر عهده‌ی کاربر نیست؛ همه‌چیز روی سرورهای شرکت ارائه‌دهنده انجام می‌شود.
- کاربران معمولاً با پرداخت اشتراک ماهانه یا سالانه از خدمات استفاده می‌کنند.
- بروزرسانی‌ها و پشتیبانی‌ها به‌صورت خودکار انجام می‌شود.
- معمولاً چند کاربره (multi-tenant) هستند، یعنی چند مشتری مختلف از یک نرم‌افزار استفاده می‌کنند ولی داده‌های‌شان از هم جداست.
مثال‌هایی از SaaS applications:
- Google Workspace (مثل Gmail، Google Docs، Google Drive)
- Microsoft 365
- Slack
- Dropbox
- Zoom
- Shopify
- Salesforce (برای مدیریت ارتباط با مشتری)
تفاوت با نرم‌افزارهای سنتی:
در گذشته، باید نرم‌افزار را دانلود یا با CD نصب می‌کردید و فقط روی همان دستگاه قابل استفاده بود. اما SaaS از هر کجا و روی هر دستگاهی که اینترنت دارد قابل دسترسی است.
وقتی درباره‌ی SaaS، PaaS، و IaaS صحبت می‌کنیم، داریم درباره‌ی مدل‌های مختلف خدمات رایانش ابری (Cloud Computing) صحبت می‌کنیم. این سه مدل، هرکدام لایه‌ای از نیازهای نرم‌افزاری یا زیرساختی را پوشش می‌دهند:
1. SaaS (Software as a Service)
نرم‌افزار به عنوان سرویس
شما فقط از نرم‌افزار استفاده می‌کنید
همه‌چیز (سرور، دیتابیس، امنیت، پشتیبانی و…) توسط شرکت ارائه‌دهنده مدیریت می‌شود.
مثال‌ها:
- Gmail
- Google Docs
- Zoom
- Dropbox
- Canva
- Shopify
برای چه کسانی خوبه؟
کاربران نهایی (End-users) یا کسب‌و‌کارهایی که فقط می‌خوان از نرم‌افزار آماده استفاده کنن بدون دردسر فنی.
2. PaaS (Platform as a Service)
پلتفرم به عنوان سرویس
شما روی یک پلتفرم از پیش‌ساخته، اپلیکیشن خودت رو توسعه می‌دی
دیگر نیازی به مدیریت سرور، سیستم‌عامل، دیتابیس، یا حتی پچ‌های امنیتی نداری. فقط روی کدنویسی تمرکز می‌کنی.
ثال‌ها:
- Google App Engine
- Heroku
- Firebase
- Render
- Microsoft Azure App Service
برای چه کسانی خوبه؟
توسعه‌دهندگان نرم‌افزار که می‌خوان سریع اپلیکیشن بسازن بدون درگیر شدن با زیرساخت.
3. IaaS (Infrastructure as a Service)
زیرساخت به عنوان سرویس
شما دسترسی به منابع زیرساختی مجازی دارید
مثل سرورها، شبکه، فضای ذخیره‌سازی، و ماشین‌های مجازی. اما باید خودت سیستم‌عامل نصب کنی، نرم‌افزار رو کانفیگ کنی، امنیت رو مدیریت کنی و…
مثال‌ها:
- Amazon EC2 (AWS)
- Microsoft Azure VM
- Google Compute Engine
- DigitalOcean
- Linode
برای چه کسانی خوبه؟
ادمین‌های حرفه‌ای و تیم‌های DevOps که کنترل کامل می‌خوان و می‌تونن زیرساخت رو خودشون مدیریت کنن.
جمع‌بندی تصویری:
| مدل | شما چه چیزی مدیریت می‌کنید؟ | ارائه‌دهنده چه چیزی مدیریت می‌کند؟ | مثال |
|---|---|---|---|
| IaaS | اپلیکیشن، سیستم‌عامل | زیرساخت و سخت‌افزار | AWS EC2 |
| PaaS | فقط اپلیکیشن | سیستم‌عامل، سرور، دیتابیس | Heroku |
| SaaS | فقط استفاده می‌کنید | همه‌چیز | Gmail |
